Η καρδιά είναι μια έννοια η οποία είναι δύσκολη να κατανοηθεί και να προσδιορισθεί. Ωστόσο, η εύρεση και η κάθαρση της καρδιάς είναι πολύ σημαντική, και ο πιο σημαντικός στόχος κάθε Χριστιανού.
Προσωπικά δεν έχω ποτέ ακριβώς καταλάβει τη είναι η καρδιά, αλλά ίσως για πρώτη φορά μπορεί να έχω κατανοήσει κάποια βασικά πράγματα, χάρη στο παρακάτω βίντεο του Πατήρ Ανδρέα Γκατζέλη. Ίσως αυτό που κατάλαβα είναι πως μπορεί κανείς να γνωρίσει το περιεχόμενο της καρδιάς, και πως μπορεί να την γεμίσει με τον Θεό.
https://www.youtube.com/watch?v=QZKzv58H390&list=PLm5vI-k8ounwL4jzuBuxlog-vquCE7L_o&index=36
Το βίντεο αρχίζει κάνοντας μια βασική διάκριση μεταξύ της καρδιάς και της διάνοιας. Και η καρδιά και η διάνοια είναι όργανα που χρησιμοποιούμε για να αποκτήσουμε γνώσεις. Η διάνοια είναι το λογικό εργαλείο που μας κάνει να γνωρίσουμε τα αντικείμενα. Τα πράγματα του κόσμου. Η λογική όμως δεν επαρκεί για να γνωρίσουμε έναν άνθρωπο, ένα πρόσωπο. Δηλαδή το να γνωρίζουμε κάποια βασικά στοιχεία για έναν άνθρωπο δεν επαρκούν για να γνωρίσουμε τον άνθρωπο. Έναν άνθρωπο μπορούμε να τον γνωρίσουμε μόνο αν μας ανοίξει την καρδιά του, αλλά και αν εμείς έχουμε καθαρή καρδιά ώστε να μπορέσουμε να γνωρίσουμε την καρδιά του ανθρώπου.
Η καρδιά είναι ακριβώς το όργανο όπου γνωρίζουμε και συναντάμε και τον Θεό. Γι’αυτό και όλα τα επιχειρήματα και οι κοσμοθεωρίες που προσπαθούν να γνωρίσουν τον Θεό με την λογική είναι καταδικασμένα να αποτύχουν. Όμως το να γνωρίσει κανείς τον Θεό είναι δύσκολο εως αδύνατο, γιατί η καρδία του μεταπτωτικού άνθρωπου ή υπολειτουργεί ή δεν λειτουργεί. Η μεταπτωτικός άνθρωπος δεν γνωρίζει ούτε καν την ύπαρξη αυτού του οργάνου.
Πως μπορούμε όμως να επιβεβαιώσουμε ότι όντως υπάρχει ένα τέτοιο όργανο; Ακριβώς αυτό με βοήθησε το βίντεο να καταλάβω. Και ίσως αυτό είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα. Πριν να βρούμε η ακόμα να καθαρίσουμε την καρδιά, πρέπει μάλλον να πειστούμε για την ύπαρξη της. Τα παραδείγματα που έδωσε ο Πατήρ Γκατζέλης στο βίντεο ήταν πολύ έξυπνα και διαφωτιστικά για το πως μπορεί κανείς να επιβεβαιώσει την ύπαρξη της καρδιάς. Και ακόμα, διασαφηνίζουν το πως μπορεί κανείς να καταλάβει το περιεχόμενο της καρδιάς. Εάν υπάρχει στην καρδιά κανενός ο Θεός ή όχι.
Η καρδιά είναι το όργανο το οποίο καθορίζει ποιες έννοιες μπορούμε να αντιληφθούμε, αλλά και πως μπορούμε να τις αντιληφθούμε. Ο Π. Γκατζέλης αρχίζει με ένα πολύ απλό παράδειγμα. Λέει ότι ένα ποτήρι νερό το αντιλαμβανόμαστε πολύ διαφορετικά όταν διψάμε και όταν δεν διψάμε. Άρα, η αντίληψη δεν είναι εντελώς αντικειμενική, ακόμα και για τα αντικείμενα. Πόσο μάλλον για τα πρόσωπα.
Συνεχίζει λέοντας ότι, εάν κανείς έχει στην καρδιά του τα λεφτά, κάθε άνθρωπο που γνωρίζει και συναναστρέφεται τον ζυγίζει με γνώμονα το συμφέρον του. Παρομοίως, άνθρωπος που πάσχει από σαρκική ηδονή, βλέπει γύρω του μόνο «καμπύλες». Αντιθέτως, ο άνθρωπος που έχει στην καρδιά του τον Θεό βλέπει τα πάντα γύρω του ως δημιουργήματα του Θεού, και κάθε άνθρωπο ως εικόνα του Θεού. Έτσι, είναι γεμάτος με αγάπη προς όλους τους ανθρώπους, και βλέπει τον Θεό παντού.
Τα παραπάνω παραδείγματα μας διασαφηνίζουν ότι η αντίληψη και η γνώση των ανθρώπων δεν είναι μια αντικειμενική διαδικασία η οποία εξαρτάται μόνο από το πρόσωπο που θέλουμε να γνωρίσουμε, αλλά διεξάγεται μέσω μιας διαδικασίας όπου η καρδιά του ανθρώπου ενεργεί σαν ένας φακός ο οποίος καθορίζει με ποιο τρόπο θα γνωρίσουμε το πρόσωπο. Ο Πατήρ Γκατζέλης παραθέτει και τον Άγιο Σωφρόνιο, ο οποίος είπε ότι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τους ανθρώπους και τα όντα τρυγήρω μας είναι ένδειξη και της πνευματικής μας ωρημότητας. Ο άνθρωπος που έχει καθαρίσει την καρδιά του και την έχει γεμίσει με τον Θεό, βλέπει τα πάντα ως δημιουργήματα του Θεού και τα αγαπά.
Όπως είπαμε, η καρδιά είναι μια έννοια πολύ σημαντική για την Ορθοδοξία, ωστόσο δεν είναι καθόλου ευνόητη. Άλλωστε, αν ήταν ευνόητη για μας, θα είχαμε είδη θεραπευτεί. Η κατανόηση αυτής της έννοιας είναι από τους σημαντικότερους στόχους, και η εκπομπή του Πατήρ Γκατζέλη είναι μια πολύτιμη πηγή, και ένα πρώτο βήμα ως προς την επίτευξη αυτού του μεγαλειώδη στόχου.